خدمات پرستاری سپید گستر

وزوز گوش در سالمندان یکی از مشکلات شایع دوران سالمندی است که به دلایل مختلف ایجاد می‌شود. در این حالت فرد سالمند از شنیدن سروصدایی مانند باد، سوت زدن، زنگ زدن یا نیش زدن داخل گوش در یک یا هر دو گوش شکایت دارد. ممکن است این مشکل به طور مداوم وجود داشته باشد یا در زمان‌های مختلف بروز کند.
آگاهی از دلایل وزوز گوش در افراد سالمند برای پرستار سالمند یا فردی که نگهداری از سالمند را بر عهده دارد به او کمک می‌کند اقدامات بهتر و موثرتری برای سالمند انجام دهد.
معمولا سالمند وزوز گوش را بیشتر هنگام شب و زمانی که سکوت است حس می‌کند. گاهی وزوز گوش کاهش شنوایی، سردرد یا سرگیجه را نیز به همراه دارد. کاهش شنوایی در سالمندان بعد از آرتروز و فشارخون بالا سومین مشکل شایع سالمندان است که در بسیاری از موارد منجر به بی‌توجهی، افسردگی و کاهش اعتمادبه‌نفس در آنها می‌شود.

انواع وزوز گوش

وزوز گوش بیرونی: این نوع وزوز گوش را علاوه بر بیمار، دیگران و پزشک معالج نیز می‌شنود. وزوز گوش بیرونی اغلب در اثر اختلالات عصبی یا عروقی، تومورهای سر، مغز یا گردن و بعضی از بخش‌های گوش ایجاد می‌شود.
وزوز گوش درونی: وزوز گوش درونی را تنها بیمار حس می‌کند و بیش از 60 درصد نمی‌توان علت آن را پیدا کرد.
وزوز ضربانی: این وزوز به صورت صدای ضربه‌مانند و ریتمیکی مانند ضربان قلب احساس می‌شود. معمولا این نوع وزوز پس از ورزش یا فعالیت شدید بدنی اتفاق می‌افتد.
وزوز گوش ممکن است در همه سنین برای افراد به وجود آید. در سالمندان با افزایش سن فرکانس وزوز گوش نیز افزایش می‌یابد.

دلایل وزوز گوش در سالمندان

پیرگوشی: پیرگوشی یکی از دلایل عمده وزوز گوش در افراد سالمند است. پیرگوشی در اثر اختلال در عملکرد سه استخوانچه گوش میانی، حضور در مکان‌های پرسروصدا، فشار خون، بیماری‌های قلبی و عروقی و اختلال عروق ناشی از ژنتیک و دیابت ایجاد می‌شود.
آسیب به اعصاب گوش در اثر صداهای بلند: قرار گرفتن در معرض سروصدای زیاد ماشین‌آلات صنعتی، جنگ‌افزارها، موزیک پلیرها و… به سلول‌های مژکدار حلزون شنوایی و پایانه‌های عصبی در گوش داخلی آسیب می‌رساند و فرد را دچار کم‌شنوایی می‌کند. این کم‌شنوایی معمولا با وزوز گوش همراه است.
نیکوتین و کافئین: مصرف نیکوتین و کافئین باعث فشردگی رگ‌های خونی شده و وزوز گوش را به دنبال دارد.
بیماری منییر (Meniere): این بیماری مربوط به گوش داخلی است و در اثر افزایش فشار مایع اندولنف به وجود می‌آید. سرگیجه، کاهش شنوایی، وزوز گوش همراه با تهوع و استفراغ از علایم بیماری منییر است.
ازدیاد جرم گوش: جرم گوش وظیفه کنترل آلودگی‌ها و عوامل بیماری‌زا را در جهت محافظت از مجرای گوش بر عهده دارد. اما اگر جرم بیش از حد در گوش انباشته شود با آسیب به پرده گوش و کاهش شنوایی موجب وزوز گوش خواهد شد.
تومورهای عصب شنوایی، سر و گردن: وجود هر توموری در ناحیه جمجمه و گردن به رگ‌های خونی این منطقه فشار وارد کرده و موجب وزوز گوش می‌شود. عصب شنوایی از مغز تا گوش میانی کشیده شده و کنترل تعادل بدن را بر عهده دارد. تومور این عصب باعث بروز وزوز در گوش می‌شود.
فشارخون بالا: عواملی نظیر الکل، کافئین و استرس که باعث افزایش فشارخون می‌شوند، صدای وزوز را در گوش ایجاد می‌کنند.
داروها: داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای سرطان، داروهای ادرارآور، داروهای ضدافسردگی و آسپیرین در ایجاد وزوز گوش یا تشدید آن نقش موثری دارند.
برای درمان وزوز گوش در سالمندان باید به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کرد و پزشک را از سابقه ابتلا به بیماری‌های مرتبط با گوش، فشارخون و داروهای مصرفی آگاه کرد. پزشک با بررسی وضعیت سالمند، معاینه گوش، معاینه حرکتی، سنجش شنوایی و در صورت لزوم تجویز سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی دلیل وزوز گوش را تشخیص داده و داروهای لازم را تجویز می‌کند.

والدین زیادی به دلیل دل درد کودک خود به پزشکان کودک مراجعه کرده و ابراز نگرانی می‌کنند. دل درد کودکان دلایل مختلف و متنوعی دارد. این دلایل ممکن است بسیار ساده و یا در مواردی حاد و پیچیده باشد. اگر وظیفه نگهداری از کودک در منزل را بر عهده دارید در این مقاله همراه ما باشید تا با دلایل درد شکمی کودکان آشنا شوید.

دلایل دل درد کودکان

عفونت گوارشی: عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی در معده و روده کودکان باعث بروز آنفولانزای معده یا گاستروانتریت روده می‌شود که دل درد را به همراه دارد. در این حالت کودک معمولا دچار تب، استفراغ و اسهال می‌شود. برای بهبود عفونت باکتریایی حتما باید آنتی بیوتیک مصرف شود اما عفونت‌های ویروسی راحت‌تر بهبود پیدا می‌کنند.
هپاتیت A نیز عفونتی ویروسی است که در صورت ابتلا به آن درد ناگهانی شکم را به دنبال دارد. اما خوشبختانه این بیماری نادر است.
درمان: برای درمان دردهای شکمی ناشی از عفونت‌ها باید به پزشک کودکان مراجعه کرد تا با مصرف دارو و توصیه‌های غذایی کودک درمان شود.
مسمومیت غذایی: اگر کودک پس از گذشت زمانی از صرف غذا دچار دل درد، اسهال و استفراغ شود به احتمال زیاد دچار مسمومیت غذایی شده است. باکتری‌های مضر در غذایی نظیر گوشت گاو، ماهی و سس مایونز باعث بروز مسمومیت می‌شود.
خوردن بیش از حد غذا و تند خوردن غذا نیز باعث درد شکمی در کودکان می‌شود. در این حالت در سیستم گوارش گاز تولید می‌شود و این نفخ موجب ناراحتی و درد در شکم کودک می‌شود.
درمان: برای بهبود دردهای شکمی ناشی از مسمومیت غذایی علاوه بر مصرف داروی تجویزشده می‌توان حوله گرم یا کیسه آب جوش روی شکم کودک قرار داد یا کودک را در وام آب گرم نشاند تا دردش کاهش یابد.
ناراحتی معده: بعضی غذاها، استرس، مصرف دارو و عفونت هیلیکوباکتری پیلوری باعث ترشح بیش از حد اسید معده در کودکان شده و کودک در قسمت بالای معده زیر دنده‌ها و گاهی در کل قفسه سینه درد و سوزشی را احساس می‌کند. غذاهای اسیدی مانند غذاهای حاوی گوجه فرنگی و سس آن، غذاهای ترش، غذاهای چرب، آب‌میوه‌ها، مرکبات و… ممکن است سوزش معده در کودکان را ایجاد کنند.
بعضی کودکان به مواد غذایی مانند آجیل، لبنیات، ماهی، تخم مرغ و… حساسیت دارند و در صورت مصرف این مواد دچار سوزش معده می‌شوند. معمولا کودک بار اول که مواد غذایی حساسیت‌زا را بخورد به آن واکنش نشان می‌دهد.
درمان: برای درمان سوزش معده حتما باید با پزشک کودک مشورت کرد. در بیشتر مواقع پرهیز از غذاهای نامناسب و اسیدی و استفاده از داروهای آنتی‌اسید موثر است.
یبوست: یکی از دلایل عمده دل درد در کودکان یبوست است. در این حالت کودک دفع مدفوع را هر چند روز یک‌بار و به سختی انجام می‌دهد. درد در اثر یبوست ممکن است خفیف یا شدید باشد. معمولا دل دردهایی که در اثر یبوست به وجود می‌آید در سمت راست شکم نزدیک ناف حس می‌شود. در صورت وجود انقباض در روده بزرگ ممکن است شدت دل درد افزایش یابد.
درمان: برای درمان یبوست باید آب فراوان و مواد غذایی ملین مانند کشمش، انجیر، گلابی و غذاهای حاوی فیبر استفاده کرد و میزان تحرک و فعالیت بدنی را افزایش داد.
گرفتگی عضلات شکم: کودکانی که فعالیت ورزشی دارند در اثر گرفتگی عضلات شکم از دل درد شکایت می‌کنند. درد گرفتگی عضلات با وارد آوردن فشار به شکم افزایش پیدا می‌کند.
درمان: استفاده از پمادهای مخصوص دردهای عضلانی و قرار دادن حوله گرم یا کیسه آب جوش روی شکم کودک، درد گرفتگی عضلات را کاهش می‌دهد.
دل درد کودکان در بیشتر موارد با استفاده از روش‌های درمان خانگی درمان می‌شود. نوشیدن آب کافی و استراحت کمک می‌کند دردهای شکمی کودکان کاهش یابد. اگر کودک تب خفیفی داشته باشد می‌تواند از استامینوفن استفاده کنید اما اگر درجه تب بالا بود حتما به پزشک مراجعه کنید.

مقاله دل درد نوزاد چه دلایلی دارد؟  را از وبلاگ گروه سپید گستر بخوانید.

بیماران مبتلا به دیابت نیازمند مراقبت هستند حال اگر این بیماران سالمند باشند به دلیل مسائل مربوط به افزایش سن به مراقبت ویژه‌ای نیاز دارند. سالمند مبتلا به دیابت ممکن است به بیماری‌های دیگری نیز مبتلا باشد در نتیجه کنترل قند خون دشوارتر خواهد بود.
اگر وظیفه نگهداری از والدین سالمند خود را بر عهده دارید یا از پرستار سالمند کمک می‌گیرید در این مقاله همراه ما باشید.
غده پانکراس یا لوزالمعده در بدن فرد سالم ماده‌ای به نام انسولین را می‌سازد که ورود قند خون به اندام‌های بدن را تنظیم می‌کند. اما در بدن فرد مبتلا به دیابت یا انسولین درست تولید نمی‌شود و یا بدن به انسولین تولیدشده مقاومت نشان می‌دهد و انسولین نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را در بدن انجام دهد. در نتیجه میزان قند خون افزایش می‌یابد. افزایش قند خون در طولانی‌مدت باعث تخریب رگ‌های ریز بدن شده و بر عملکرد قلب، کلیه، اعصاب، چشم و… تاثیر بدی می‌گذارد. بنابراین تشخیص زودهنگام این بیماری بسیار در پیشگیری یا کنترل آن موثر خواهد بود.

مراقبت‌های کلی از سالمند مبتلا به دیابت

احتمال بروز بیماری‌های قلبی در افراد مبتلا به دیابت بسیار شایع است. اگر سالمند دیابتی دارای عوامل زمینه‌ساز مشکلات قلبی همچون چربی خون بالا باشد باید تحت نظر پزشک متخصص قلب و عروق باشد و علاوه بر رعایت رژیم غذایی از فعالیت بدنی و ورزش سنگین خودداری کند.
یکی از نشانه‌های افزایش قند خون در بیماران دیابتی یبوست است. با تکرر ادرار در اثر افزایش قند خون بدن کم‌آب شده و مدفوع سفت می‌شود. سالمندان برای حل مشکل یبوست در کنار کنترل قند خون، باید از مواد غذایی ملین و آب فراوان استفاده کنند.
پوست افراد سالمند دچار خشکی می‌شود و مستعد ترک خوردن است. اگر پوست بدن فرد دیابتی دچار ترک شود به راحتی میکروب را جذب کرده و دچار عفونت می‌شود. برای جلوگیری از ترک خوردن پوست سالمندان باید پس از استحمام بدنشان را با روغن‌های گیاهی یا کرم مرطوب‌کننده چرب کنند.
یکی از مهم‌ترین نکات پرستاری از سالمندان مبتلا به دیابت اندازه‌گیری مرتب قند خون و ثبت آن در دفترچه‌ای است که باید همواره به پزشک معالج نشان داده شود. آزمایش قند خون ناشتا وضعیت قند خون افراد را مشخص می‌کند.

مراقبت‌ از چشم‌ها و پاها

دیابت در بینایی سالمندان نیز تغییراتی ایجاد می‌کند که باید مورد توجه قرار بگیرد. تاری دید شایع‌ترین مشکل بینایی سالمندان مبتلا به دیابت است. افزایش میزان قند خون، بیماری شبکیه چشم، آب مروارید و آب سیاه دلایل عمده تاری دید در افراد دیابتی است.
حتی اگر سالمندان ناراحتی چشمی و یا مشکلات بینایی نداشته باشند باید حداقل سالی یک‌بار برای معاینه به پزشک متخصص چشم مراجعه کنند تا از بروز مشکلات بعدی جلوگیری شود.
یکی از مشکلات شایع سالمندان مبتلا به دیابت زخم پا است. برای جلوگیری از این عارضه باید پاها هر روز وارسی شود. اگر فرد سالمند دچار مشکلات بینایی است بهتر است فرد دیگری حتما پاهای سالمند را نگاه کند. پوشیدن جوراب و استفاده از دمپایی در منزل توصیه می‌شود ولی به خاطر داشته باشید جوراب، دمپایی یا کفش تنگ نباشند.
ممکن است فرد سالمند در پاهای خود احساس سرما کند. توجه داشته باشید به هیچ وجه پاهای خود را بیش از حد به وسایل گرمایشی نزدیک نکنید. ترجیحا از جوراب پشمی یا کفش‌های داخل‌کرکی استفاده کنید.
اگر علایمی مانند بی‌حسی در پاها، خمیده شدن انگشتان پا، سفت شدن بخشی از پوست کف پا، مورمور شدن پاها به‌ویژه هنگام شب، سرخی، تورم و درد در پاهای فرد سالمند وجود داشته باشد باید فورا به پزشک مراجعه کنند.
تغذیه مناسب، استفاده از سبزیجات، مصرف میان‌وعده، نوشیدن آب کافی، استفاده از لبنیات کم‌چرب در کنار فعالیت بدنی سبک و ورزش‌های مخصوص سالمندان علاوه بر کاهش وزن و پایین آوردن فشار و چربی خون، قند خون در سالمند مبتلا به دیابت را نیز به خوبی کنترل می‌کند.

عملکرد گوش، چشم، پا و مغز در راه رفتن و حفظ تعادل انسان نقش مهمی دارد. یکی از مشکلات شایع سالمندان عدم حفظ تعادل و احتمال زمین خوردن آنهاست. زمین خوردن سالمندان می‌تواند مشکلات سخت‌تری همچون شکستگی استخوان را در پی داشته باشد.
اگر وظیفه نگهداری از پدر و مادر سالمند خود را بر عهده دارید و یا پرستار سالمند را برای این کار استخدام کرده‌اید بهتر است با دلایل زمین خوردن سالمندان آشنا شوید تا بتوانید از آن پیشگیری کنید.

مشکلات بینایی

تاری دید و ضعف بینایی یکی از مشکلات سالمندی است که به دلیل اختلال در عملکرد قرنیه، عدسی و شبکیه به وجود می‌آید. ضعف بینایی باعث می‌شود افراد همه چیز را تار ببینند و به اشیا و موانع برخورد کنند و در نتیجه زمین بخورند.
تاری دید معمولا به دلیل بیماری‌هایی مانند آب مروارید یا گلوکوم ایجاد می‌شود. با مراجعه به‌موقع به چشم‌پزشک و انجام عمل جراحی می‌توان مشکل تاری دید سالمندان را برطرف کرد.
کم‌نور بودن فضا نیز یکی از دلایل مشکلات بینایی سالمندان است. فرد مسن حدود سه برابر یک فرد جوان به نور نیاز دارد. بنابراین فضای منزل باید نور زیادی داشته باشد تا سالمندان فضای اطرافشان را به خوبی ببینند و با وسایل برخورد نکنند که باعث زمین خوردنشان شود.

مشکلات مغزی و نخاعی

وظیفه کنترل حرکات بدن بر عهده مغز است. در دوران سالمندی به دلیل بیماری‌هایی نظیر تومور، لرزش اندام یا پارکینسون عملکرد حرکتی افراد دچار اختلال می‌شود و تعادل بدن در زمان راه رفتن به هم می‌خورد.
سالمندان به دلیل کاهش عملکرد مغز نمی‌توانند به‌موقع در برابر موانع از خود واکنش نشان دهند. بنابراین تاخیر در تغییر حالت سالمند باعث زمین خوردن او می‌شود. سالمندانی که دچار سکته مغزی شده‌اند نیز حرکات بدنی کندی دارند و واکنش آنها در برابر موانع با تاخیر صورت می‌گیرد.
اکثر سالمندان با مشکلات نخاعی نیز روبه‌رو هستند. گرفتگی کانال گردن و کمر باعث می‌شود سنگینی بیش از حدی در لگن، ران و پاها احساس شود. تنگی کانال به مرور زمان باعث ضعف عضلات اطراف لگن و ران خواهد شد. این ضعف عضلات، خود باعث تاخیر در واکنش سالمندان نسبت به موانع می‌شود و احتمال زمین خوردن را افزایش می‌دهد.

مشکلات گوش

اختلال در حرکت ممکن است به دلیل مشکل در سیستم تعادلی که از گوش هدایت می‌شود ایجاد شود. اگر گوش میانی دچار مشکل شود فرد سرگیجه می‌گیرد و تعادلش را از دست می‌دهد.
تحقیقات نشان می‌دهد سالمندانی که در طول دوران زندگی تغذیه مناسبی داشته‌اند و به فعالیت بدنی و ورزش پرداخته‌اند کمتر دچار اختلالات گوش میانی و سرگیجه می‌شوند. اما استرس، فشارخون بالا، استعمال سیگار و نوشیدنی‌های الکلی باعث اختلال در حفظ تعادل سالمندان می‌شود.

مشکلات مفصلی

آرتروز یکی از بیماری‌های شایع سالمندی است که با درد و ضعف عضلانی، حرکات بدنی سالمندان را محدود می‌کند. فشار آوردن بیش از حد به مفاصل به طور مداوم و در طول زمان باعث بروز آرتروز می‌شود. آرتروز با ایجاد کاهش فضای میان مفصل‌ها باعث می‌شود اندام‌ها دچار کجی و انحراف شوند.
از سوی دیگر آرتروز ضعف عضلات اطراف مفصل و در نتیجه کاهش تحرک سالمند را به دنبال دارد. ضعف عضلات یکی از عوامل مهم زمین خوردن افراد سالمند است.
با رعایت نکاتی می‌توان از پیشرفت آرتروز جلوگیری کرد. درمان دارویی طبق نظر پزشک معالج، استفاده از رژیم غذایی مناسب و جلوگیری از افزایش وزن، تمرین‌های ورزشی سبک و منظم، پیاده‌روی روزانه در مسیر مسطح، کاهش درد با استفاده از ماساژ، کیسه آب گرم، طب سوزنی و…، کاهش استرس و اضطراب در کنترل آرتروز نقش موثری دارند.
مهم‌ترین نگرانی از زمین خوردن سالمندان شکستگی در اثر پوکی استخوان‌ها است. اگر سر سالمند با زمین برخورد کند احتمال خونریزی مغزی افزایش می‌یابد. در صورت وجود سرگیجه حتما باید به پزشک مراجعه کرد تا علت آن مشخص شده و تحت درمان قرار بگیرد. استفاده از عصا برای سالمندانی که در حفظ تعادل خود مشکل دارند توصیه می‌شود.

همه پدر و مادرها دوست دارند فرزند مهربانی داشته باشند. تربیت کودک مهربان با کمک روش‌های تربیتی امکان‌پذیر است فقط نیاز به کمی حوصله و دقت دارد. باید کودکان را به مهربانی کردن تشویق کرد تا از همان دوران کودکی افرادی مهربان و پرتوجه بار بیایند.
اگر نگهداری از کودک در منزل به عهده شماست درباره مهربانی با او صحبت کنید. مهربانی یعنی توجه به دیگران. آدم‌های مهربان بدون انتظار از کسی با همه مهربان هستند. به کودکتان بگویید که همیشه و با همه مهربان باشد.

الگوی مهربانی باشید

شما به عنوان پدر و مادر اولین آموزگار فرزند خود هستید. اگر می‌خواهید فرزند مهربانی داشته باشید لازم است خودتان به عنوان والدین مهربان باشید و به صورت آگانه مهربانی خود را به دیگران نشان دهید.
در طول روز اتفاقات زیادی پیش می‌آید. از فرصت استفاده کنید و به دیگران محبت کنید. برای مثال هنگام خرید اگر سالمندی نیاز به کمک داشت به او کمک کنید. پس از آن حتما به فرزندتان بگویید که چه احساس خوبی دارید. وقتی کودکتان ببیند که شما در طول روز با دیگران مهربان هستید شما را الگوی رفتاری خود قرار می‌دهد و به مهربانی کردن روی می‌آورد.
مهم این است که در حضور کودک به صورت آگاهانه با دیگران مهربان باشید و کلمات را با درایت انتخاب کنید زیرا کودک تمام حرف‌های شما را به خاطر می‌سپارد.

کودک را به خاطر رفتارهای خاص تشویق کنید

برای تربیت کودک مهربان مدام تشویق کردن کودک اصلا نتیجه خوبی در تربیت او نخواهد داشت همان‌طور که تشویق کم اثرات بدی بر او خواهد گذاشت. کودک را باید پس از انجام رفتار خاصی تشویق کرد تا او احساس موفقیت بکند.
وقتی کودک به دوستش مهربانی می‌کند و اسباب‌بازی‌اش را در اختیار او قرار می‌دهد او را تشویق کنید. بگذارید کودکتان بفهمد که به رفتار او توجه می‌کنید و از مهربان بودن او خوشحال هستید.

اشتباهات خود را بپذیرید

بحث و اختلاف نظر بین والدین امری طبیعی است اما رفتاری که در پایان بحث و گفت‌وگو انجام می‌دهید تاثیر بسیاری بر رفتار کودک دارد. اگر شما مقصر هستید حتما از همسرتان عذرخواهی کنید. این رفتار باعث می‌شود کودکتان نیز اشتباه خود را بپذیرد و حس فروتنی در او تقویت شود.
H2: مهربانی قهرمانان را به کودک یادآوری کنید
کودکان تحت تاثیر فیلم‌ها و بازی‌های رایانه‌ای قهرمانانی دارند. این قهرمان‌ها برای کودکان الگو هستند و تاثیر زیادی بر رفتار آنها می‌گذارند. شما می‌توانید افراد مهربان را به کودکتان معرفی کنید تا او را الگوی خود قرار دهد. به کودکتان بگویید قهرمان مهربان بیشتر نزد همه محبوب است و او را به رفتار مهربانانه تشویق کنید.

کارهای خیریه انجام دهید

سازمان‌ها و موسسات زیاد خیریه وجود دارند که شما می‌توانید به همراه فرزندتان به آنجا مراجعه کرده و به صورت داوطلبانه کار خیر انجام دهید. برای مثال برای آغاز سال تحصیلی یا سال نو می‌توانید با همراهی کودکتان لباس، کیف و لوازم‌التحریر تهیه کنید و در جشن نیکوکاری شرکت کنید.
اگر برای گردش به دامان طبیعت رفته‌اید می‌توانید در پایان روز با کمک فرزندتان محیط اطراف را در جهت حفظ محیط زیست تمیز کنید و نایلون‌ها را جمع‌آوری کنید. این کارها تجربه‌های مفیدی برای کودک شماست تا احساس مسئولیت را در او ایجاد و تقویت کند.

مثبت‌اندیشی را تقویت کنید

مثبت‌اندیشی شما تاثیر زیادی روی فرزندتان خواهد داشت. از چیزهای کوچک زندگی لذت ببرید و این کار را به کودکتان نیز یادآوری کنید. در طول روز مثبت‌نگری را در موقعیت‌های مختلف به کار ببرید تا کودکتان آن را از شما بیاموزد و قدردان داشته‌هایش باشد.

به حیوانات رسیدگی کنید

رسیدگی به حیوانات و دادن غذا به آنها مهربانی و احساس مسئولیت را در کودکان افزایش می‌دهد. اگر در منزل حیوان خانگی دارید در رسیدگی کردن و غذا دادن به آن کودک خود را سهیم کنید تا کم کم مسئولیت‌پذیری را یاد بگیرد. برای پرندگان در باغچه منزل یا لبه پنجره دانه بریزید تا فرزند شما مهربانی را از شما بیاموزد.