خدمات پرستاری سپید گستر

شناخت علائم افسردگی در سالمندان

آیا شما علاقه تان را برای انجام فعالیت هایی که قبلا لذت می بردید از دست داده اید؟ آیا احساس ناامیدی می کنید؟ آیا سخت از زمانهای گذشته میتوانید خوشحال شوید و امیدتان را از دست داده اید؟
شما تنها نیستید. افسردگی می تواند به سراغ هر یک از ما در هر سن و موقعیتی بیاید. افسردگی یک بخش گریز ناپذیر از فرایند سالمندی است. با پشتیبانی مناسب، درمان و استراتژی های لازم می توانید به خودتان کمک کنید تا بهتر با تغییرات زندگی کنار بیایید و سالمتر و شادتر زندگی کنید.

افسردگی یک مشکل رایج در سالمندان است. علائم افسردگی می تواند بر تمامی جنبه های زندگی اثر بگذارد. تاثیرات بر روی انرژی، خواب، اشتها، روابط و سرگرمی ها می تواند کاملا مشهود باشد.

متاسفانه بسیاری از افراد سالخورده علائم افسردگی را تشخیص نمی دهند و یا اقداماتی برای دریافت کمک هایی که لازم دارند انجام نمیدهند. دلایل زیادی وجود دارد که افسردگی سالمندان غالبا نادیده گرفته میشود. ممکن است فرض کنید افسردگی در این سن طبیعی است و نیازی به درمان ندارد و باید آن را بپذیرید. ممکن است در اطراف شما تعداد زیادی افسرده باشد که باعث شود با مشکل خود کنار بیایید و یا اینکه آن را مانند مشکلات جسمی خود تلقی کنید و فکر کنید همزمان با درد جسمی باید ناراحتی روحی را نیز تحمل کنید.

شما می توانید در هر سنی احساس خوبی داشته باشید. افسردگی نشانه ای از ضعف و یا نقص شخصیت نیست. این می تواند به هر کسی در هر سنی و با هر دستاوردی مستولی گردد.

در حالی که تغییرات زندگی در سن شما مانند بازنشستگی، مرگ عزیزان، کاهش سلامت می تواند موجبات ناراحتی را فراهم آورد اما همچنان می توانید با استفاده از راهکارهایی همچنان از زندگی لذت برید.

گامهایی وجود دارد که می توانید امیدوار باشید و از سالهای طلایی زندگی بهره ببرید.

افسردگی در سالمندان همیشه با احساس ناراحتی همراه نیست. ممکن است یک سالمند بیان نکند که ناراحت است ولی شکایت های مکرر از وضعیت جسمانی و سردرد های خفیف و … میتواند نشانه ای از افسردگی باشد.

با گذشت زمان ما زیان های زیادی را تجربه می کنیم. از دست دادن استقلال، تحرک، سلامتی، شغل تا حد زیادی موجب غم و اندوه می شود.
نباید این غمها را با افسردگی اشتباه گرفت. افسردگی ماندگار شدن غمهاست در بازه ی زمانی طولانی و امید نداشتن به کمرنگ شدن اندوه و شادی های جدید زندگی

علل افسردگی در سالمندان

مشکلات جسمی، بیماری و معلولیت : بیماری و معلولیت و یااز کار افتادن یکی از اعضای بدن می تواند دلیلی برای افسردگی باشد.

تنهایی و انزوا : به مرور زیاد افراد زیادی را از دست می دهیم. مرگ بسیاری از اعضای خانواده را دیده ایم . فرزندان ما رفته اند و تنها پرستار سالمند است که هر روز با او در ارتباط است. همه اینها می تواند شرایط بروز افسردگی را فراهم آورد.

ترس از مرگ : یکی دیگر از دلایل افسردگی نزدیک شدن زمان مرگ می باشد. سالمندان ممکن است روز به روز بیشتر حس کنند زمان مرگ آنها نزدیک شده است و همین ترس می تواند ناراحتی های روحی زیادی را سبب شود.

عوارض جانبی مصرف دارو : یکی دیگر از دلایل افسردگی می تواند مصرف داروهای مختلف برای بیماری های مختلف باشد و بعضی از این داروها مشکلات روحی خاصی ایجاد می کنند.

یکی از بهترین کمک کننده ها می تواند خود سالمند باشد. این فکر اشتباه است که امکان یادگیری در سنین بالا وجود ندارند. آنها همچنان میتوانند مهارت لازم برای جلوگیری از افسردگی را یاد بگیرند و به خودشان برای بهبود کمک کنند.

*مغز انسان در هر سنی می تواند با یادگیری راه های جدید از افسردگی رهایی یابد*

باید سعی کنید رابطه ی جدیدی را ایجاد کنید. ارتباط با یک جنس مخالف و فکر کردن به ازدواج می تواند امید به زندگی را تا حد بالایی به شما برگرداند.

عادات جدید می تواند حال و هوای شما را تغییر دهد. شروع یک ورزش سبک و یا پیاده روی و یا هر کاری که به صورت منظم انجام شود می تواند به بهبود شرایط روحی شما کمک کند.

دنبال یک پرستار سالمند حرفه ای باشید. استخدام یک نیروی مراقبتی و یا پرستار سالمند معتمد و با تجربه
میتواند تا حد زیادی از تنهایی شما بکاهد و حس خوب هم صحبتی با او فرصت فکر کردن به ناکامی ها را از شما بگیرد.

سپید گستر ارائه خدمات پرستار سالمند و نگهداری از سالمند در منزل با مجرب ترین پرستاران و کادر مراقبتی در منزل می باشد.

ما معتقدیم سالمندان می توانند در خانه خود زندگی کنند. یک مراقب حرفه ای پیدا کنید و به زندگی خود در منزل شخصی خودتان ادامه دهید. مراقب سالمند به حفظ استقلال سالمند کمک میکند. آنها انعطاف پذیر؛ حامی، آموزش دیده و برای این کار با شور و اشتیاق اقدام می کنند. نگهداری از پدر یا مادر شما توسط یک پرستار سالمند حرفه ای می تواند امید به زندگی را در آنها افزایش دهد.

پیری جزء جدایی ناپذیر زندگی است و تاثیر قابل توجهی بر سلامت فرد دارد. در دوره سالمندی عوامل موثر بر سلامت عبارتند از وضعیت اقتصادی، وضعیت جامعه، زیر ساخت هایی مانند حمل و نقل مناسب و مسکن مناسب، اما از همه این ها تاثیر گذارتر پرستار سالمند می باشد. یک مراقب به صورت شبانه روزی وظیفه نگهداری از سالمند در منزل را به عهده می گیرد. بنابراین در تمام اوقات شبانه روز با وی در ارتباط است و می تواند از لحاظ جسمی و روحی تاثیر بسزایی در سلامت سالمند بگذارد.

پرستار سالمند باید به صورت مداوم اطلاعات و مهارت های خود را به روز کند. با مطالعه مستمر و همچنین استفاده از آموزش های گوناگون می تواند خود را همگام با نیازهای سالمندان و خانواده ها جلو ببرد. علاقه مندان به کار پرستاری از سالمند باید از طریق یک موسسه پرستاری معتبر و دارای مجوز اقدام به ثبت نام نماید. موسسات پرستاری با دریافت مدارک هویتی و تضامین لازم و همچنین ارائه آموزشهای اولیه، افراد را روانه بازار کار می کنند.

وظایف

وظایف مراقب و پرستار سالمند با توجه به میزان تحصیلات و تجربه آنها و همچنین با توجه به نیاز سالمند متفاوت می باشد. وظایف ممکن است شامل کمک های اولیه مانند کمک به حمام رفتن، لباس پوشیدن، بالا و پایین رفتن از روی تخت خواب، همراهی در راه رفتن و استفاده از صندلی چرخدار باشد.
همچنین پرستار در صورت صلاحیت علمی میتواند علائم و نشانه های حیاتی بیمار را چک کند و به پزشک اطلاع دهد. علاوه بر این پرستار می تواند مصرف داروها را مدیریت نماید و به بیماران در زمینه اختلالات بی خوابی، عصبی، پرخاشگری و آلزایمر کمک کند. تمامی اینها در گرو داشتن اطلاعات و تجربه کافی می باشد. در صورتی که فرد دارای مدرک بهیاری و پرستاری باشد می تواند وظایفی از جمله گاواژ، سونداژ، تزریقات و … را نیز انجام دهد.

روابط پرستار و سالمند

روابط پرستار و سالمند بر پایه احترام متقابل، اعتماد، حساس بودن به خود و دیگران، لذت بردن از کمک کردن به دیگران شکل می گیرد.
این رابطه زمانی به شکل احسن اتفاق می افتد که روابط کلامی موثر و تعامل عملی بین پرستار و سالمند صورت بگیرد.
پرستار باید در جلسه اول خود را با نام کوچک به سالمند معرفی کنید. یک دستاورد در جلسه اولیه می تواند زمینه ساز اعتماد و احترام باشد.

درآمد مراقب سالمند

مراقبت از بیمار در منزل از آن دسته مشاغل است که با توجه به حساسیت های شغلی فراوان، به نسبت دیگر افراد، درآمد مناسبی دارند. البته میزان این درآمد بستگی به ساعات کاری و شرح وظایف شغلی مراقب و یا پرستار دارد. برای بالا بردن درآمد سعی کنید دوره های مختلف مانند دوره کمک های اولیه را بگذرانید تا با توانایی های بیشتر حقوق بالاتری دریافت نمایید.

بهداشت و درمان در خانه شامل طیف گسترده ای از خدمات می باشد. خدماتی شامل مراقبت از زخم بستر، مدیریت درمان، مدیریت بیماری، استفاده از تجهیزات پزشکی، ممیزی های ایمنی و آموزش بیمار است. پرستار در منزل یک متخصص امور پرستاری است که از طرف موسسه های معتبر پرستاری جهت نگهدار از بیمار، سالمند و کودک معرفی می گردند. پرستار روند بهبود وضعیت بیمار و سالمند را رصد میکند و به پزشک در این باره مشورت میدهد. یکی از اصلی ترین وظایف اولیه پرستار در منزل ایجاد اعتماد است، علاوه بر اعتماد یکی دیگر از ویژگی های منحصر به فرد مراقبت در منزل پیوند ایجاد شده بین بیمار و مراقب است.

پرستار باید به عنوان یک همدم باید کنار بیمار باشد تا خلا ایجاد شده در زمان بیماری و یا دوره سالمندی،  را که در اثر از دست دادن استقلال و انزوای اجتماعی مبتلا می شوند جبران نموده و بتوانند به بهبود روحیه بیمار کمک کنند. بیمار یا سالمند به پرستار باید به مثابه یک دوست و یا یکی از اعضای خانواده نگاه کند تا کاملا احساس راحتی کند و بتواند نیازهای خود را بازگو کند زیرا نگهداری از سالمند در منزل کار بسیار دشواری است.

بنابراین هنگام استخدام پرستار سالمند و بیمار علاوه بر مراجعه به مراکز معتبر و دارای مجوز، با انجام مصاحبه و غربالگری افراد معرفی شده برای کار، بهترین مورد را برای ورود به حریم خانوادگی خود انتخاب کنید. هر بیمار سزاوار بهترین مراقب است. مراقبی دلسوز و مهربان که با تمام انرژی خود وظایف محموله را انجام دهد و طبیعتا برای گرفتن بهترین نتیجه پرستار کودک یا سالمند باید از لحاظ مادی و اخلاقی امنیت لازم را داشته باشد.

محل زندگی پرستار شما در حال حاضر منزل شخصی شما می باشد بنابراین باید شرایطی فراهم آورید که پرستار احساس راحتی داشته باشد. با او مانند یک زیر دست برخورد کردن انرژی او را برای ارائه بهتر خدمات کاهش می دهد. بااو مانند یکی از اعضای خانواده برخورد کنید تا بهترین خدمات را به بیمار یا سالمند شما ارائه دهد.

در فرهنگ ملی و دینی ایران تاکیدی زیادی بر تکریم سالمندان شده است و این اصل در بسیاری از فرهنگ ها به ویژه کشورهای شرقی آمده است.
سالمند در خانواده‌ یک رکن مهم محسوب می‌شود و می‌تواند کانون خانواده را گرم نگه ‌دارد؛ اعضای خانواده نیز می‌توانند از تجارب سالمندان در اداره خانواده بهره‌مند شوند و خانواده از سردرگمی نجات یابد.
خانواده، کانون مهرورزی و آرامشِ روحی و روانی، و جایگاه ابراز احساسات و عواطف افراد نسبت به یکدیگر است. وجود سالمندان در خانواده، بر آرامش و عواطف کانون محبّت بخش خانواده افزوده و فضای خانه با وجود پربرکت آنانْ استواری و صمیمیت خاصی پیدا می کند. از این رو باید حرمت و احترام سالمندان در خانه حفظ شود و با نهایت تواضع و مهربانی به آنان محبت کرده و نگذاریم که غروب زندگی شان با غربت و تنهایی قرین شود.
اما آنچه که مسلم است نگهداری از سالمند در منزل به این سادگی ها هم نیست که اگر امری ساده و پیش پا افتاده بود تا این حد در دین اسلام به آن توجه نمی شد و مورد تاکید قرار نمی گرفت.
آن چنان که پیامبر اکرم(ص) در این باره می فرمایند:
وجود پیران سالخورده بین شما ، باعث افزایش فیض خداوند و گسترش نعمتهای الهی است .
در هر حال والدین سالخورده، گاه غرغرو، منفی باف، بدگمان نسبت به اطرافیان، سرزنش کننده و تندخو (که همگی ناشی از کهولت سن می تواند باشد) به نظر می ایند و آنچه این شرایط را سخت تر می‌کند این است که باید با این دشواری های رفتاری سالمند کنار بیایید و از طرف دیگر مراقب رفتار و برخورد خود نیز باشید. شما موظفید از آنها مراقبت کنید پس منطقی آن است که بیاموزید که چه چیز می تواند به لحاظ روحی شما را سالم نگهدارد در حالی که

مشغول مراقبت و نگهداری از یک سالمند دشوار هستید:

بگذارید سالمند شما بدخلقی اش را بکند اما شما صبور باشید: اغلب افراد سالخورده حس می‌کنند عقاید و نظرات شان بی‌اهمیت تلقی می‌شود. اگر بدون هیچگونه تقابل اجازه دهید که حرف شان را بزنند احتمالا شاهد کمی ارامش و ملایمت بیشتر در آنها خواهید بود. ممکن است شما با آنچه که آنها می‌گویند موافق نباشید یا حتی به صلاح زندگی زناشویی یا فرزندان تان نباشد اما همین که به گفتار آنها احترام گذاشته و نظرات آنها را خوب و دقیق می شنوید، از بسیاری از چالشها و تندخویی ها خواهید کاست.
در مواقعی  که به لحاظ ذهنی خودتان را آماده می دانید و آرامش لازم را دارید، می توانید وقت بیشتری برای والدین تان صرف کنید. با آنها وارد صحبت درباره خاطرات گذشته شوید چون به نظر می رسد این مقوله برای بیشتر سالمندان جذاب و دوست داشتنی است و یادآور دورانی است که انها در اوج قرار داشته اند
سعه صدر را تمرین کنید: چون والدین مسن نمی توانند کارها را آنطور که می خواهند و می دانند انجام بدهند لذا حس می کند که اگر به شما روش کار را گوشزد کنند، به نوعی باعث موفقیت هر چه بیشتر شما خواهند شد و این حس ارزشمندی را در سالمند شما تقویت می کند. در بسیاری از موارد سالمندان تصور می کنند که آن کار به درستی انجام نخواهد شد مگر آنکه طبق نظر و روش آنها انجامش دهید. گاهی اوقات شنیدن و احترام گذاشتن ولی اجرایی نکردن جواب می دهد اما گاهی اوقات نه. در مواردی که حس می کنید تحمل شرایط و حتی شنیدن غرولند های سالمند برای تان دشوار شده است و ممکن است کار به بی حرمتی کشیده شود، بهتر است یک استراحت و تنفس به خودتان بدهید و برای چندین لحظه بیرون بروید و چند نفس عمیق و آرام‌بخش بکشید. وقتی که ذهن تان را پاک کردید می توانید با یک انرژی مضاعف به کارتان برگردید و تمامش کنید یا از یک پرستار سالمند کمک بخواهید.
گاهگاه لبخند بزنید: مسلما اوقاتی که حس کنید که تلاش تان بیهوده است لبخند زدن کار بسیار دشواری است. منفی بافی تان را کنترل کنید و در عوض درباره تمام موفقیتهایی که والدین تان نقش بسزایی در آن داشتند فکر کنید و لبخند بزنید. در بسیاری موارد این روش برای توقف نقد و نکوهش و کاهش تنش موثر است. وقتی که والدین تان شاهد لبخند زدن شما هستند موضوع لبخند (قدردانی که از زحمات ایشان دارید) را به آنها هم بگویید تا هم فضای پرتنش تغییر کند و هم والدین پیر شما بدانند که شما همواره خاطره زحمات آنها را در ذهن حفظ می کنید.

کنار آمدن با والدین پیر و تندخو

 با آنها همدلی کنید: در مواقعی  که به لحاظ ذهنی خودتان را آماده می دانید و آرامش لازم را دارید، می توانید وقت بیشتری برای والدین تان صرف کنید. با آنها وارد صحبت درباره خاطرات گذشته شوید چون به نظر می رسد این مقوله برای بیشتر سالمندان جذاب و دوست داشتنی است و یادآور دورانی است که انها در اوج قرار داشته اند. هم‌کلام شدن آنها با شما ذهن‌شان را از بدخلقی و ترش‌رویی و احساس تنهایی دور می‌کند. نظرشان را درباره موضوعات مختلف بپرسید. از آنها سوال بپرسید. بخواهید از زندگی‌شان برایتان حرف بزنند. به این ترتیب احساس مفید بودن کنند و حس می‌کنند که آنها هم چیز مهمی برای سهیم شدن در بحث های خانوادگی دارند.
گاهی اوقات شرایط ایجاب می کند  که چند روزی از منزل والدین تان دور باشید: لذا در این مواقع، از اقوام یا بستگان یا خواهر و برادرهای خود برای چند روز مراقبت از والدین کمک بخواهید. از این فرصت برای بودن با دوستان و یا تنها بودن و پرداختن به کارهای مورد علاقه‌تان استفاده کنید. انجام این کار به طور دوره‌ای حس کمک‌رسانی را در شما احیا می کند و به شما امکان صبوری بیشتر برای کنار آمدن با شرایط والدین تان در روزهای آتی می دهد.
بیایید هم نشین تنهایی شان باشیم، هم دردِ غم ها و مرهم زخم هایشان گردیم تا غصه ها و خستگی های روزگار از تن رنجور آنان زدوده شود. بیایید آنان را در روزگار تنهایی در خانه سالمندان رها نکنیم تا غم و اندوه پیری و غربت و جدایی مهمان قلب های مهربانشان شود. بیایید بذر عشق و مهربانی و دوستی را در وجودمان بکاریم و با تکریم سالمندانْ از آنان دل جویی کنیم.

در فرهنگ ما «پیر شدن» دعای خیری است که همواره بدرقه راه کودکان می شود. پیری وسالخوردگی امری اجتناب ناپذیر و غیرقابل برگشت است. امروزه پیشرفت های پزشکی،اجتماعی،اقتصادی سبب افزایش امید به زندگی و کاهش مرگ و میر گردیده و در نتیجه روز به روز بر تعداد سالمندان جهان افزوده می شود. بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت سالمند به گروه سنی 60 سال به بالا اطلاق می شود. در حال حاضر حدود 600میلیون نفر از جمعیت جهان را سالمندان تشکیل می‌دهند که این رقم تا سال 2025 به یک‌میلیارد و دویست‌هزار نفر می‌رسد. به این ترتیب سالمندان 21درصد از کل جمعیت جهان را تشکیل خواهند داد.
در کشور ما نیز بر طبق سرشماری سال 1385، تعداد سالمندان برابر با 5میلیون و 119هزار نفر یعنی 3/7درصد جمعیت کل کشور بوده است که تا سال 2050 میلادی تعداد آنها به بیش از 25میلیون نفر خواهد شد، یعنی یک‌چهارم جمعیت آن زمان ایران.
پیری اجتناب ناپذیر است اما بسیاری از مشکلات و بیماری های سالخوردگی با اصلاح شیوه زندگی قابل پیشگیری است. این بخشی است که باید به افراد جامعه و همچنین سالمندان آموزش داد اما بخشی از مشکلات سالمندی نیز از حیطه اختیار خود سالمند خارج است و به جامعه ای که سالمند در آن زندگی می کند برمی گردد. به عنوان مثال وجود متخصص طب سالمندی ، خدمات پاراکلینیک، وجود مرکزی که همه خدمات مورد نظر در آن، یکجا جمع باشد، وجود سیستم نگهداری از سالمند در منزل ، وجود مراکز بستری طولانی مدت ویژه سالمندان و در نهایت وجود بیمه های درمانی مکفی که درمان های تخصصی را هم در برگیرد اما سالمند بتواند از عهده مخارج آن برآید، برای زندگی مطلوب در دوران سالمندی لازم است.
بنابر این لازم است همه افراد با یادگیری شیوه زندگی سالم طوری زندگی کنند که در آینده سالمندانی سالم باشند ، زیرا تجربه های سالمندان روشنگر راه جوانان است
یکی از نکات اساسی در حفظ سلامت سالمندان توجه به تغذیه ایشان است ،بسیاری از سالمندان دچار سوء تغذیه هستند بدین ترتیب که یا مصرف بیش از حد مواد غذایی موجب بروز چاقی درآنها شده ویا بیماری های مزمن ناشی از آن مثل دیابت، فشار خون یا عوارض قلبی عروقی آنها رارنج می دهد ، که این امر مراقبت های خاص تغذیه ای را می طلبد و بعضی اوقات نیز در اثر کم خوراکی دچار سوء تغذیه شده اند که می تواند به دلیل عدم اشتها به غذا یا مسائل جانبی دیگر باشد که این نیز خطرات خاصی به همراه دارد و مراقبت های مربوط به خود را می طلبد.

مفاهیم اولیه در مورد سالمند

سالمند کیست؟

جهان در سایه پیشرفت‌های علمی بویژه پزشکی ، شاهد افزایش جمعیت سالمندان است. برآوردها حاکی از آن است که تا سال 2030 میلادی جمعیت سالمندان در دنیا از 9 درصد به 16 درصد و در ایران از 5?6 درصد به 17?5 درصد افزایش خواهد یافت. از طرف دیگر سالمندان شاهد تقلیل توانایی‌های بدنی (جسمی) و روانی خویش هستند و انواع بیماری‌ها و مشکلات روانی آنها را تهدید می‌کند. بیماری‌های جسمانی نظیر : ایست قلبی ، مشکلات تنفسی ، پوکی استخوان ، مشکلات گوارشی و انواع آسیب‌های مغزی و انواع اختلالات روانی نظیر اضطراب ، افسردگی ، سوء مصرف مواد ، بی‌خوابی و مشکلات جنسی ، برخی از مسائل سالمندی در روانشناسی گردیده است. برخی از پرسش‌های مطرح شده در این حوزه عبارتند از:

تغییرات بدنی

پوست : بافت پوست سالمندان تغییرات زیادی دارد، بدین معنی که پوست انعطاف پذیر و نرمی سابق را ندارد، چروکیده و بی‌رنگ است و موی بعضی قسمت‌ها (مانند سر) سفید شده و ریخته است.
قلب و گردش خون: این تغییرات بدین شکل است که خون به همه جای بدن نمی‌رسد و مویرگهای برخی اندام‌ها خون کمی دریافت می‌کنند. این بدلیل افت کارکرد قلب و عروق است که باعث افت فشار خون می‌شود.
عملکرد جنسی: در مسائل مربوط به عملکرد جنس اگر چه با یائسگی در زنان از حدود 50 سالگی به بعد روبرو هستیم ، اما فعالیت غدد جنسی در این دوران در مردان ادامه دارد. مردان قدرت باروری خود را حفظ می‌کنند، از طرف دیگر امکان افزایش میل جنسی در زنان به علت از بین رفتن ترس حاملگی وجود دارد.
دستگاه گوارش: اعضا گوارش سالمندان بعد از چندین دهه فعالیت دیگر قدرت لازم را برای هضم برخی غذاها (نظیر غذای پرچرب و سخت) را ندارد. احتمال سوء تغذیه در این دوران زیاد است. بنابراین تدوین یک برنامه غذایی که شامل همه موارد ضروری بدن باشد، ضروری است.
دستگاه عصبی: بعد از حدود 25 سالگی هر روز از تعداد سلولهای عصبی مغز مقداری کم می‌شود و با افزایش سن ، تعداد مرگ این سلولها بیشتر می‌شود. مغز یک سالمند در این مدت آنقدر سلول عصبی از دست داده که دیگر نمی‌تواند عملکردهای سابق خود را با همان سرعت و کیفیت داشته باشد. اما این بدان معنی نیست که همه سالمندان دچار اختلالات شدید در فعالیت ذهنی (نظیر اختلال آلزایمر) خواهند شد.

تغییرات اجتماعی

خانواده
تقریبا اکثر سالمندان فرزندانی در قید حیات دارند و تعداد زیادی از آنها با فرزندان خود زندگی می کنند یا زود به زود آنها را می بینند با این حال در روابط بین سالمندان و فرزندانشان مشکلات حادی نیز بوجود می‌آید، مسائلی از قبیل محل سکونت (زندگی مشترک ، خانه مستقل یا خانه سالمندان) استقلال یا عدم آن در زندگی شخصی بر روابط بین آنها تاثیرات عمیقی می‌گذارد. در عین حال این مسائل از اعتقادات مذهبی و اخلاقی و فرهنگ جامعه نیز متاثر می‌شود.

دوستان
گاهی بودن با دوستان برای سالمند مهمتر و لذت بخش‌تر از روابط با فرزندان است چرا که سالمندان با دوستان هم سن راحت‌تر از فرزندان خود هستند. و بنابراین قرار ملاقات‌های متعددی را ترتیب می‌دهند. سالمندان با هم درباره خاطرات گذشته و دور خود صحبت می‌کنند. این کار پیوندهای عمیقی را بین آنها بوجود می‌آورد.

تغییرات شغلی

امروزه در جوامع صنعتی و شهری سالمندانی مترادف با بازنشستگی است، در حالی که در روستاها و شهرهای کوچک آنها اکثرا تا آخرین روزهای زندگی فعالیت شغلی دارند. بین از دست دادن شغل (بازنشستگی) و احساس رضایت از خود (مفید بودن) رابطه متقابل وجود دارد و این یکی از پیامدهای منفی سالمندی است. با این حال اگر سالمند در گذشته از درآمد خوبی برخوردار بوده و در حال حاضر دارای سلامت جسمی باشد و برای دوران بازنشستگی برنامه ریزی کرده باشد، این اتفاق پیامدی منفی برایشان نخواهد بود.

قریب از حدود 40 سال قبل در کشورهای غربی توجه خاصی به طب سالمندان شده است. همان طور که توضیح دادیم پیری تمام موجودات و بویژه انسان را در معرض انواع بیماریهای جسمی و روانی قرار می دهد. ما در اینجا می خواهیم پیری و سالمندی را بشناسیم و پیامدهای جسمی و روانی آن را به ا ختصار بررسی کنیم و با استفاده از رهنمودهای طب سالمندی شادابی و آرامش بیشتری به والدین خود هدیه نماییم و فراموش نکنیم که روزی، دیر یا زود ما نیز به مرز سالمندی نزدیک می شویم؛ فرصت را از دست ندهیم که زمان به سرعت می گذرد!؟
پس از این مقدمه سؤالی مهم در طب سالمندان مطرح است. آیا می دانید چگونه پیر می شویم؟ چگونه سالمندی اتفاق می افتد؟ به راستی تعریف پیری چیست؟
اعتقاد بر این است که سیر پیری و سالمندی احتمالاً به وسیله مکانیسمهای خاص داخل سلولی تنظیم می شود و بنابراین دخالت عامل ژنتیک در روند پیری حائز اهمیت است اما آنچه اهمیت بیشتری دارد این است که عوامل محیطی نیز در کندی یا تسریع این روند دخالت چشمگیری دارند. اما به دلیل اینکه ساختمان ژنتیکی هر فرد تقریبا منحصر بفرد است و همچنین تجربیات و تأثیرپذیریهای محیطی هر فرد نیز مخصوص همان شخص است بنابراین تعیین و ارزیابی میزان اثر این همه محرک بر چرخه زندگی رو به زوال و در حال تغییر و تحول انسان امر بسیار مشکلی است و قابل محاسبه نیست. به همین دلیل پاسخ این سؤال که: آیا پیری قابل پیشگیری است، در شرایط عادی و طبیعی به وضوح روشن نیست بلکه مبهم است اما دانستن اینکه چگونه و چه میزان با استفاده از روشهای مناسب می توانیم از افت و زوال فعالیت فیزیولوژیک سلولهای بدن در سنین بالا پیشگیری نماییم از ا همیت ویژه ای برخوردار است.
در اینجا شاید این سؤال مطرح شود که آیا ظهور و بروز پیری در همه اعضاء بدن انسان به طور همزمان اتفاق می افتد؟ پژوهشگران دریافته اند که بعضی از اعضاء بدن مثل کلیه، ریه و سیستم ایمنی به تدریج و با افزایش سن دچار کاهش عملکرد فیزیولوژیک می شوند و در افراد مختلف به نسبتهای مختلفی این کاهش عملکرد اتفاق می افتد و در بعضی از اعضاء دیگر بدن مثل قلب و کبد و مغز استخوان سطح عملکرد فیزیولوژیک آنها در سنین بالا معادل سطح عملکرد این اعضا در سنین جوانی است. با این حال اکثر اعضاء بدن متناسب با افزایش سن با کاهش ظرفیت ذخیره روبه رو می شوند و در نتیجه افراد مسن در مواجهه با استرسهای مختلف قادر به حفظ تعادل بدن نیستند و بنابراین افراد پیر نسبت به افراد جوان استعداد بیشتری برای ابتلاء به بیماریها و عوارض آنها پیدا می کنند. همچنین در افراد پیر سیر بهبودی از یک بیماری یا صدمه فیزیکی جسمی آهسته و کندتر است. به همین دلیل افراد سالخورده بیشتر مستعد عفونتها هستند و مرگ ناشی از عفونت در آنها شایع تر است. کاهش فعالیت سیستم دفاعی و ایمنی بخصوص نقص ایمنی سلولی عامل آسیب پذیری افراد پیر نسبت به بیماریهای عفونی است. همچنین این نقص ایمنی باعث شیوع بیشتر سرطان در آنان است.
هنوز معلوم نشده که مکانیسم داخل سلولی که باعث پیری می شود چیست؟ ولی چندین نظریه در این مورد پیشنهاد شده است: یکی از این نظریه ها نظریه پیری برنامه ریزی شده یا Programmed aging می باشد. بر اساس این نظریه پیری به وسیله مکانیسمهای خاص ژنتیک برنامه ریزی شده است. در توضیح این نظریه آمده است که تغییر عمل سلولها در اثر افزایش سن به صورت کاهش فعالیت سیستم ایمنی و سیستم عصبی غددی «ایمونو کورو اندوکرینولوژیک» بروز پیدا می کند و این موضوع یک پروسه تدریجی است که در نهایت منجر به افزایش شیوع بیماریهای عفونی و سایر بیماریهای جسمی و روانی در این گروه سنی می شود.
نظریه دیگر می گوید: پیری ناشی از تجمع خطاهای ژنتیک اتفاقی Random genetic errorsمی باشد. بر اساس این نظریه در طول زمان و به مرور ساخت پروتئینها در داخل بدن مختل شده و فعالیت سلولی در یک مسیر ناصحیح قرار می گیرد. بر اساس نظریه بنیانهای آزاد Free radicalسلولها به طور عادی در اثر انجام فعالیتهای متابولیکی (سوخت و ساز) یک سری بنیانهای آزاد یا متابولیت ایجاد می کنند که به نوعی باید خنثی شود و یا دفع شوند بر اساس این نظریه یکی از مشخصات پیری کاهش قابلیت سلولی در خنثی کردن سریع این متابولیتها می باشد. بعضی از این متابولیتها نقش تخریبی در سیر طبیعی واکنشهای فیزیولوژیک بر سلولها ایفا می کنند که در نهایت باعث آسیب برگشت ناپذیر در اعمال حیاتی سلولها می گردند و بالاخره نظریه دیگری می گوید که کاهش پیش رونده قابلیت سلول در ترمیم DNA منجر به ایجاد اشتباه در ساخت RNA و پروتئینها می شود که این اختلال بر کار و اعمال حیاتی سلولها و ساخت پروتئینها اثر نامطلوب بر جای می گذارد.
از آنجا که سالمندی یک فرایند مداوم در طول زندگی انسان است این سوال مطرح می شود که چه زمانی یک فرد سالمند یا پیر تلقی می شود؟تفاوت های فردی در این زمینه وجود دارد، در واقع سن تقویمی(شاخص سالمندی زیست شناختی نیست)در حقیقت ممکن است شخصی به سن 95 سالگی برسد و کاملا سالم و فعال باشد در حالی که فرد دیگری با وجود 30 سال جوان تر بودن در سن 60 تا 65 سالگی زندگی طبیعی نداشته باشد. در اغلب جوامع شهری،افراد 60 ساله،بازنشسته می شوند به همین دلیل افراد 60 ساله و بالاتر به عنوان سالمندان یک کشور شناخته می شوند.
در بسیاری از برآوردهای آماری 65 سالگی به عنوان یک مرز مشخص کننده در نظر گرفته می شود.در کشور ما نیز سالمندی از سن 60 سالگی آغاز می شود
جمعیت سالمند را می توان به 3 گروه وسیع تقسیم نمود:
1-سالمندان جوان
معمولا در محدوده سنی 60 تا 75 سال قرار داشته و از نظر جسمی فعال و از نظر ذهنی هوشیار هستند.نیازهای بهداشتی آنان تفاوت چندانی با افراد میانسال (45 تا 60 ساله )ندارد.
2- سالمندان پیر
معمولا بالاتر از 75 تا 84 سال سن دارند.این افراد از نظر جسمی حساس بوده و انواع مختلفی از نواقص مانند بینایی،شنوایی و تحرک و انواع متنوعی از اختلالات روانی را دارند و اغلب آنان به مراقبت های ویژه نیازمندند.
3- کهنسالان
سنین 85 ساله و بالاتر را شامل می شود.

تغییرات روانی شخصیتی

سالمند یکپارچه : این سالمندان با ویژگی‌های انعطاف پذیری ، آرام بودن و پختگی در روابط مشخص می‌شوند. آنها سالمندانی فعال هستند که زندگی منسجمی دارند.
سالمند ضد ضربه: برای این سالمندان با تسلط بر موقعیت‌ها (کنترل رویدادها) و موفقیت زیاد ، اهمیت بسزایی دارد. این سالمندان مبارزه جو و جاه طلب هستند.
سالمند منفعل وابسته: فعالیت این سالمندان کمتر است و در مقابل رویدادها و اشخاص تسلیم می‌شوند. این سالمندان زمانی می‌توانند خوب کار کنند که به یکی از دو نفر تکیه داشته باشند.
سالمند متلاشی: این سالمندان از نظر عملکرد ذهنی و تفکر دچار ضعف و زوال هستند. فعالیت و رضایت آنها از سالمند بودن بشدت پایین است.
بهداشت فردی سالمندان
تعداد افراد بالای 60سال در هر کشوری که به سرعت در حال افزایش است، نسبت این بخش از جمعیت نسبت به کل جمعیت نیز بالا می رود. این پدیده به دو علت مهم به وجود می آید:
1- کاهش میزان مرگ ومیر و افزایش امید به زندگی
2- کاهش کلی در میزان تولد در برخی کشورها
در حالیکه مردم و دولتها در کشورهای پیشرفته برای رویاروئی با پیامدهای افزایش تعداد سالمندان کاملا آماده می باشند، اغلب کشورهای منطقه مدیترانه شرقی حتی نسبت به این پدیده و اثرات بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی آن آگاه نیستند. بسیار بجا خواهد بود از هم اکنون برنامه ریزی کنیم تا سالمندان در آینده بتوانند در سنین آخر عمر از زندگی مولد و شادی آفرینی لذت ببرند و به عنوان بخش پیوسته ای از جامعه به حساب آیند.
نیازهای بهداشتی سالمندان با نیازهای افراد میانسال متفاوت است. وضعیت بدنی، کاری، روحی و روانی آنها نیز متفاوت است. الگوی بیماریها و مرگ و میر آنها نیز تفاوت دارد.
گذشت عمر یک فرایند زیستی است که نمی توان آنرا متوقف یا معکوس نمود. مراقبتهای مناسب می تواند به طول عمر سالم منتهی شود.
افراد 60 ساله و بالاتر به عنوان سالمند تلقی می شوند. جمعیت سالمندان را می توان به دو دسته عمده تقسیم کرد:
1- پیران جوان : (75-60ساله) این افراد معمولا از نظر جسمی و روانی فعال و هوشیارند و اگر به آنها فرصت داده شود می توانند از نظر اقتصادی مانند افراد میانسال مولد باشند. نیازهای بهداشتی آنها نیز باافراد میانسال زیاد متفاوت نیست.
2- پیران پیر: این افراد که معمولا بالای 75 سال هستند از نظر جسمی شکننده بوده و مبتلا به اختلالات بینائی، شنوائی، حرکتی و انواع اختلالات روانی می باشند. این گروه نیاز به مراقبتهای ویژه دارند.
با بالا رفتن سن تغییرات زیستی چندی دربدن انسان به وجود می آید که مرض نیستند اما فعالیت کامل را محدود میسازند. این تغییرات در افراد متفاوت است. یعنی هر فرد یک جور پیر می شود.